امروزه مراکز خرید بخش مهمی از فضاهای مدرن شهری محسوب می‌شوند، فضاهایی که روزانه مخاطبان زیادی اعم از زن و مرد و پیر و جوان را به خود می‌کشانند. در حقیقت، چند منظوره بودن مرکز خرید این قدرت را به آنها می‌دهد تا مشتریان زیادی جذب کنند، مشتریانی که نه تنها برای خرید، بلکه برای تفریح و پرسه‌زنی راهی آنجا می‌شوند.
با گسترش شهرها لزوم گسترش مراکز خرید و فروشگاه‌های زنجیره‌ای محلی و متمرکز بیش از پیش خود را نمایان ساخت، طوری که ظرف چند سال گذشته، در اکثر مناطق نوساز تهران می‌توان مراکز خرید مدرن و بزرگ دید. منطقه 5 تهران نیز به دلیل وسعت و نوساز بودنش، یکی از مناطق مستعد برای رشد مراکز خرید است و همین امر باعث شد که روند ساخت چنین مراکزی همچنان در این منطقه ادامه داشته باشد.
روزانه، مخاطبان محلی و حتی غیرمحلی زیادی برای تهیه مایحتاج خود سراغ فروشگاه‌ها و مراکز خرید می‌روند و این مراکز هم با مدرن کردن امکانات و ارائه خدمات ویژه سعی در جذب مخاطب بیشتر دارند. «رشد و گسترش مراکز خرید نه به واسطه نیاز مخاطبان و مشتریان، بلکه به دلیل تبلیغات و جذب مشتری افزایش پیدا می‌کند.» این را «یعقوب آذری» کارشناس ارشد برنامه‌ریزی شهری، می‌گوید.
به عقیده او، این نکته در توسعه مراکز خرید و فروشگاه‌های چندمنظوره نقش بسزایی داشته است. به نظر این کارشناس، دیگر مراکز خرید به واسطه نیاز مشتری رشد و توسعه نمی‌یابند، بلکه با روش‌های تبلیغات سعی می‌کنند حس خریدن را به مشتری القا کنند. وی در این باره می‌گوید:
«تابلوهای تبلیغاتی زیبا، نئون‌های دیدنی بزرگراه‌ها و پاساژهای لوکس که با ارائه آخرین مارک‌های موجود دنیا وسوسه خریدن را در مردم ایجاد می‌کند، همگی عاملی هستند برای بقا و توسعه مراکز خرید. امروزه شهروندان، خواه‌ناخواه، به خرید از مراکز مدرن و لوکس گرایش نشان می‌دهند و سعی دارند هزینه جنس لوکس و گران را هم بدهند تا آن را از فلان مرکز خرید یا فلان پاساژ تهیه کنند.
در حقیقت، امروزه، مراکز خرید نقش بسزایی در فرهنگ شهرنشینی می‌توانند ایفا کنند، طوری که می‌توانند با بهره‌گیری از تمام امکانات رفاهی، ورزش و تفریحی جدا از خرید، فرصت تفریح و استراحت هم به مشتریان بدهند. این الگویی است که بسیاری از کشورهای توسعه یافته برای بهره‌مندی بیشتر از فضاهای خرید به کار بسته‌اند.
دیگر عصر مغازه‌های کوچک و بقالی‌های محل سرآمده. رشد و گسترش شهرنشینی، توسعه بزرگراه‌ها و محله‌ها و از همه مهم‌تر، افزایش روزافزون جمعیت لزوم توسعه مراکز خرید استاندارد را بیشتر نشان می‌دهد و این امری است گریزناپذیر که مدیران شهری هم به آن واقفند.»
ویژگی‌های یک مرکز خرید استاندارد
آذری می‌گوید: مرکز خریدی که تمام مغازه‌ها و مراکز تفریحی آن در یک ساختمان و یا فضای سرپوشیده باشد و مدیریتی واحد داشته باشد؛ امکانات رفاهی مانند تهویه مطبوع، سیستم گرمایش مرکزی و سرویس‌های بهداشتی مناسب در آن پیش‌بینی شده باشد؛ دارای پارکینگ اختصاصی و سیستم‌های ایمنی مجهز باشد؛ از افراد راهنما و نقشه‌های راهنما برای مشتریان استفاده کند؛ و درنهایت، علاوه بر مغازه‌ها، مکان‌هایی برای استراحت و تجدیدقوا که خود می‌تواند عامل بسیار مؤثری در جلب مشتری باشد، استفاده کند.
کافی‌شاپ‌ها، رستوران‌های کوچک و بزرگ و وسایل بازی برای کودکان هم از جمله مواردی است که باید در مراکز خرید مدرن و مجهز وجود داشته باشد. چنین مرکز خریدی می‌تواند رضایت مشتریان را جلب کند.»
نسل جدید مراکز خرید در منطقه
منطقه 5 منطقه مراکز خرید مدرن و گوناگون است.مرکز خرید گلدیس در صادقیه، تیراژه در بزرگراه اشرفی‌اصفهانی، بوستان در میدان پونک، فروشگاه شهروند و رفاه، پاساژهای متعدد و محلی در شهرک اکباتان و درنهایت، بهره‌برداری از اولین هایپرمارکت که فروشگاهی بزرگ و مجهز است، باعث شده که انواع و اقسام مراکز خرید در منطقه 5 وجود داشته باشد.
یعقوب آذری با اشاره به توسعه مراکز خرید محلی در منطقه 5 می‌گوید: «فضای مناسبی که برای ساخت مراکز تجاری بزرگ در منطقه 5 وجود دارد باعث شده که مدیران شهری و به خصوص بخش خصوصی رغبت زیادی به ساخت این مراکز در منطقه 5 داشته باشند. این امر هم مزیت‌هایی دارد و هم مشکلاتی در صورت رعایت نکردن استانداردها می‌تواند بوجود بیاورد.
یک مرکز خرید مناسب و استاندارد که براساس نکات دقیق شهرسازی ساخته شده باشد، می‌تواند محل خرید متمرکز اهالی چند محله باشد. این امر مسافرت‌های درون‌شهری را کاهش می‌دهد و در زمان صرفه‌جویی می‌کند. از طرفی، مشتری قدرت حق انتخاب در خرید پیدا می‌کند و می‌تواند در فرصتی کوتاه، بسیاری از مایحتاج خود را برطرف کند. نباید فراموش کرد که در مراکز خرید و فروشگاه‌های بزرگ نظارت بر قیمت‌ها حتی نظارت به ایمنی و بهداشت موادغذایی و مرغوبیت سایر کالاها راحت‌تر است.
اما اگر یک مرکز خرید صرفاً برای سوددهی و بدون رعایت نکات استاندارد ساخته شود، جدا از ایجاد مشکلات شهری مثل ترافیک و مزاحمت برای اهالی محل، می‌تواند روی کسب و کار سایر کسبه هم تأثیر منفی بگذارد و مشتریان را به خریدن اجناس نامرغوب فقط با تبلیغات پرزرق و برق ترغیب کند.»
به هرحال، با توجه به رشد و توسعه مراکز خرید، رغبت شهروندان به خرید از آنها و استقبال از فروشگاه‌های بزرگ و چند منظوره می‌توان از این مراکز به عنوان محله‌های مدرن اقتصادی نام برد که کم‌کم در شهر جای خود را باز کرده‌اند، طوری که هر محله اقتصادی می‌تواند امکانات رفاهی، تفریحی و فرهنگی متناسب با مراجعانش را ارائه دهد، محله‌هایی اقتصادی که نباید به سادگی از کنارشان گذشت.
همشهری محله - 5
